İş Kazaları Gündemden Düştü mü?

Tarih: 24. 11. 2015 | Kategori: Yazıları

Soma, Ermenek, Zonguldak’ta meydana gelen büyük maden kazaları toplumda büyük yankı uyandırdı. Gündemin önemli göstergelerinden biri olan gazetelere baktığımızda iş kazaları, gündemin arka sıralarında yer alıyor. Bu toplumsal duyarsızlığın bir yansıması. Çünkü iş kazaları her zaman gündemin ön sıralarında olmayı hakediyor.

Bugünlerde Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yayınlanan yeni bir belge, iş kazalarının her gün gündemin birinci maddesi olması gerektiğini ortaya koymaktadır. Çünkü 2014 yılında meydana gelen iş kazaları sonucu 1.626 kişinin öldüğü bildirilmektedir(1). Demekki, ortalama her gün 4-5 işçi ölmektedir. İş kazalarını haber yapan çeşitli web siteleri ya da yayınlar, bu konuda daha ayrıntılı bilgi vermektedirler(2,3).

SGK istatistikleri yetersizdir. Çünkü kayıt dışı istihdamı içermemektedir. Ölümlü iş kazalarında, ölümü saklamanın zorluğu karşısında, bu biraz daha doğruya yaklaşmış bile olsa, yine de yetersizdir. Çünkü tarımda meydana gelen kazalar bu kapsamın dışındadır. Yol kazalarından, tarım makineleri kazalarına, tarım ilaçlarından zehirlenmelere kadar bir çok etmen sayılabilir. Ama yine de elimizdeki tek kanıt SGK’nın 1946 yılından beri yayınladığı istatistiklerdir.

SGK’nın 2014 istatistiklerinde, yılda 221.366 işçinin kaza geçirdiği bildirilmektedir. Diğer bir deyişle günde 606 işçi iş kazası geçirmektedir. Bu dünya birinciliğine yaklaşan bir rakkamdır. Ama uluslararası karşılaştırmalarda böyle bir konum biçme Türkiye için haksızlıktır. Şöyle ki :

Bu kazaların yalnızca 74.301’i (%33,6) 5 gün ve daha çok işgöremezlik yapmıştır. AB standartları (ESAW metodolojisi), bu ölçekteki iş kazalarını kaza olarak görmektedir. O zaman Türkiye’nin iş kazalarındaki birincilikleri tartışmalı bir durum almaktadır.

Yukarıda verdiğimiz 221.366 iş kazasının 117.892’si (%53,3) ayakta tedavi görmüştür. Demekki, belki bir gün iş göremezlik yapmıştır. Bu uygulama açısından önemli, uluslararası karşılaştırmalar açısından önemsizdir. Uygulama açısından çok önemlidir. Çünkü :

  1. Can yanmıştır.

  2. Mutlaka bir ihmal sonucu ortaya çıkmıştır.

  3. Küçük kaza büyüğün habercisidir.

  4. Ekonomik kayba neden olmuştur.

SGK istatistikleri ayrıntılı incelendiğinde, bir çok toplumsal soruna da ışık tutmaktadır. Türkiye’de çocuk işçilik hala önemli bir sorun olarak varlığını korumaktadır.

İş kazaları içerisinde, 15-17 yaş arasındaki çocukların yaralandığı kazaların sayısı 3.394’tür. Bunların % 58,3’ü ayakta tedavi görmüştür; % 20,6’sı AB standartlarına göre iş kazası sayılmaktadır. Bu iş kazaları sonucu 15 çocuk yaşamını yitirmiş; 14 çocuk sürekli iş göremez (kısmi, tam) duruma düşmüştür. Bu durum, Anayasa’ya, İş Yasası’na, Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne, 182 No.lu Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmesi’ne aykırılık göstermektedir.

Öte yandan, iş kazalarının ekonomi üzerinde de büyük maliyetler getirdiği bir gerçektir. Bunların ancak 1/8 ‘i SGK tarafından karşılanmaktadır. Heinrich’e göre görünür maliyetlerin 8 katına varan gizli maliyetler vardır (6). Anlaşılan işverenler, kendilerinin alması gereken önlemleri almadıkları için yüklendikleri maliyeti de umursamamaktadırlar. Ama sizlerin mutlaka tüketiciye yansıyan bu değerlerden de haberdar olmanız gerekmektedir.

Yapılan hesaplamalar 2014 yılında, ölüm ve sürekli iş göremezlik nedeniyle, yitirilen ekonomik değerlerin (görünür+gizli maliyet) en az 9.256.876.738 TL (10 milyar TL’ye yakın) olduğunu ortaya koymaktadır (3). Bu değer 2013 SGK istatistiklerine dayanılarak 7.667.880.195 TL (10 milyar TL’ye yakın) olarak hesaplanmıştı (4).

Bu veriler, iş kazalarının tümünün önlenebilir olduğu bilindiğinde, herkes tarafından “kabul edilemez” olarak nitelenmektedir. Ama nedense gündemin birinci maddesi haline gelmemektedir.

Bu bir kabulleniş midir? Bu bir boyun eğiş midir? Bu bir aldırmazlık mıdır?

Kanımca, bu denli can yakan olguların, bu denli gündemden uzak kalışının altında şöyle büyük bir yanılgı yatmaktadır : “Bana dokunmayan yılan bin yaşasın”.

KAYNAKLAR:

  1. www.sgk.gov.tr

  2. www.isguvenligi.net

  3. – (2015) 2014 İş Cinayetleri Almanağı , 1 Umut Yayınları.

  4. https://gurhan.fisek.net/2014-is-kazalarinin-maliyeti/ : Bu hesaplamalar konusunda ayrıntılı bilginin bulunabileceği kaynak…

  5. https://gurhan.fisek.net/2013-is-kazalarinin-maliyeti/ : Bu hesaplamalar konusunda ayrıntılı bilginin bulunabileceği kaynak…

  6. Heinrich H.W. (1930) : Industrial Accidents and Safety – Monthly Labour Review (U.S. Department of Labour), Washington. : Hesaplamada kullanılan “uluslararası kabul gören çarpan ile kaynak).