AKP

Kategori: Sosyal Politika, Tarihi Bilinmeyenler, Yazıları

“Sosyal yapının güçlendirilmesi” başlığı altında yer alan tüm müdahale alanlarında, aslında, küresel düzenle bütünleşme hedeflenmektedir.

• Eğitim
• Sağlık
• Çalışma Yaşamı
• Sosyal Güvenlik
• Sosyal yardım

Ülkemizde sosyal güvenlik sorununun en temel belirleyicileri arasında, işsizlik ve kayıt dışı istihdam yer almaktadır. Çünkü her kisi de kişileri sosyal sigortalar kapsamının dışına itmektedir. Bu durumda sosyal yardımların devreye girmesi kaçınılmaz olmaktadır. Halbuki, çağdaş sosyal güvenlik düzeninde, sosyal yardımlar yalnızca boşluk dolduran ve en aza indirilmesi gereken desteklerdir.

Buna karşın, AKP’nin sosyal yapının güçlendirilmesi programında, en geniş yeri, sosyal yardım ve sosyal hizmetler tutmaktadır. Bu çalışmaların kapsamına, genel olarak risk altında olan ve sosyal sigorta sisteminin dışına düşen kişiler girmektedir.

Sosyal yardımlar, AKP programında da belirtildiği gibi, “ihtiyaç içindekilere (ya da muhtaçlara)” ulaştırılan yardımlardır. Bu ise, sosyal güvenliğin tarihsel sürecinde, sakıncaları ortaya konmuş ve özellikle insan onuruyla bağdaştırmakta zorlanılan bir hizmet biçimidir. Ancak görülen odur ki, AKP iktidarı ile birlikte, sosyal yardımlarda olağanüstü bir genişleme sağlanmış ve bu alanda sağlanan Dünya Bankası kredileri ile karşılıksız yardımlardan yararlanan önemli bir nüfus ortaya çıkmıştır.

AKP Seçim Beyannamesi ve 60.Hükumet programında, değişik terimlerle ortaya konulan bu yardıma muhtaç kesim, sosyal yardım bağımlısı bir konuma itilmiştir.

Yardıma muhtaç olanlara ilişkin nitelemeler:

• Nüfusun en düşük gelirli yüzde 6’lık kesimi
• İhtiyacı olan ya da ihtiyaç sahibi
• Yoksul öğrenci
• Dar gelirli .

Beyannamede değinilen ve yardıma muhtaç olanlar için öngörülen, yardım ve destekler şöyle sıralanabilir :

• Çocuklarını düzenli olarak okula göndermeleri şartıyla annelere her ay eğitim yardımı,
• Öğrenimini sürdüren kız çocuklarına ve orta-öğrenimini sürdürenlere eğitim yardımı,
• İlköğretim ve orta-öğretimde okuyan çocuklara kırtasiye, önlük gibi temel ihtiyaçlarının karşılanması,
• Taşımalı eğitim uygulaması kapsamında okullara taşınanlardan yoksullara öğle yemeği, özürlülere ücretsiz taşıma,
• Okul çağı öncesindeki çocuklarının düzenli sağlık kontrollerini yaptırmaları şartıyla her ay doğrudan annelere sağlık yardımı,
• Yaşlı-malul ve sakat aylıkları,
• Yeşil kart harcamaları,
• Bedelsiz kömür dağıtımı,
• Vatandaşların acil ihtiyaçlarını yerinde karşılamak için aylık periyodik yardımlar.

AKP hükumetinin, artışından ötürü övündüğü sosyal harcamaların ağırlığını, bu sosyal yardımlar oluşturmaktadır. Zaten AKP Seçim Bildirgesi ve 60.Hükumet Programı’nda, “sosyal devlet”in anıldığı satırlar, çoğunlukla, “sosyal yardım”lardan söz edildiği bölümlerdir. Bu Hükumet’in sosyal politika yaklaşımını sosyal yardımların oluşturduğunu göstermektedir.

Bu saptamamızı, Seçim Beyannamesi’nin 91.sayfasından yaptığımız bir başka alıntı ile destekleyelim : “Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarı devletimizin ‘Sosyal Devlet’ olma ilkesi ve toplumumuzda sosyal adaletin gerçekleştirilmesi hedefine öncelik vermektedir. Bu çerçevede bütün sosyal yardım ve destekleri vatandaşlarımızın hakkı ve devletin de görevi olarak kabul etmektedir.”

Hükumet, sosyal sigortalar sistemimizde kara deliklerden söz ederken, sosyal yardımların hızlı artışı ile övünç duymaktadır. Beyanname’nin yine 91.sayfasında, bu olgu rakamlarla anlatılmaktadır : “Değişik bakanlıklarımızca vatandaşlarımıza ulaştırılan sosyal yardımların miktarı 2002 yılında 1,4 milyar YTL iken Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarı döneminde hızla artırılmış ve 2006 yılında 5,7 milyar YTL’ye ulaşmıştır. 2003-2006 döneminde toplam olarak 14,8 milyar YTL sosyal yardım harcaması yapılmıştır. Böylece sosyal yardımların milli gelire oranı yüzde 0,45’ten yüzde 1,05’e çıkmıştır.”

Seçim Beyannamesi’nde, “insanımızı yardıma muhtaç durumdan kurtararak, kendi alın teri ile geçinen bireyler haline getirmek” bir hedef olarak konulmaktadır. Kırsal alanda sosyal destek projeleri bulunduğundan söz edilmektedir. Buna karşın, sosyal yardımların gitgide daha büyük miktarlara ulaşması, bu konuda yeterli başarının sağlanamadığını ortaya koymaktadır.

Aynı dönemde, çeşitli ülkelerde, Dünya Bankası tarafından, yoksulluğu azaltma projelerinin uygulamaya konulmuş olması dikkat çekicidir. Dünya Bankası, Türkiye’de “Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu”, Brezilya’da “Acil Toplumsal İhtiyaçlar Fonu”, Hindistan’da “Ulusal Yenilenme Fonu”, Bolivya’da “Acil Sosyal Fonu” gibi kuruluşlar aracılığıyla, yapısal reformların “tamamlayıcı” bir parçası olarak yoksulluğu azaltma projelerini ortaya koymuştur. Çoğu programın, ekonomik krizi izleyen sosyal patlamaları önleme gerekçesiyle uygulamaya konulmuş olması da dikkat çekicidir. Çünkü, korkulan, örgütlü, siyasal başkaldırılar değil; anlık, tepkisel ve en önemlisi özel mülkiyeti yani “varsıl” olanın malvarlığını tehdit eden hareketlerdir. (Zabcı, 2003)

Bu örnekler, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin sosyal politikasının temelini oluşturan sosyal yardımların, diğer bir deyimle yoksulluğun azaltılması projesinin, ithal malı bir reçete olduğunu ortaya koymaktadır.

IV

AKP sosyal politikasının bir devenin iki hörgücüne benzediğini söylemiştik :

1. Küreselleşmenin dayatmalarına boyun eğmek (“Bağımsızlık” kavramının unutulması; eğitimde ve sağlıkta özel kesimin güçlendirilmesi; sağlıkta hastaneciliğin baş-tacı edilmesi, çalışma yaşamında esnekliğin geliştirilmesi; sosyal güvenliğin bireysel emekliliğin yedeğine alınması; sosyal güvenlik fonlarının piyasa araçları olarak algılanması),
2. Sosyal yardımları çoğaltmak (Dünya Bankası’ndan ve alınan kredilerle ya da diğer uluslararası kuruluşlardan değişik adlar altında bireylere, merkezi hükumet ve yerel yönetimlerce çalışmama karşılığında para, kömür, erzak vb. dağıtma; kişi-şirketlerden “sosyal sorumluluk” ya da “hayır yapma” amacıyla toplanan “lütuf”ların gereksinme içinde olanlara dağıtılması ).

Her ikisi de halkı daha çok yoksullaştırmaya, daha çok umutsuzluğa ve daha çok bağımlılığa itmektedir.

TÜİK ve Merkez Bankası tarafından birlikte yapılan, Tüketici Eğilim Anketleri’nin ortaya koyduğu, kısa ve uzun erimli tüketici umutsuzluğu bunun en belirgin kanıtıdır (TÜİK-MB, 2007).

Karakter özellikleri ve bir kurban motifi oluşuyla AKP’ye pek uygun düşen deve simgesinin yerine, Anadolu insanına daha uygun düşen dağ keçisini düşünmekte yarar vardır. Mücadeleci, gözü yükseklerde, bağımsızlığına düşkün bir hayvanla simgelenebilecek bir sosyal politika arayışı, bize daha çok yakışır (Fişek Enstitüsü, 2003).

Bağımsız, onurlu bir siyasal politikanın uzantısı olarak; külfetleri de nimetleri de paylaşmayı hedefleyen bir sosyal politika, Türkiye’yi, Cumhuriyetin ilk yıllarındaki saygın konumuna oturtacaktır. Bu saygınlığın temel belirleyicilerinin hiç unutulmaması gerekir. Bunlardan ilki, en güçlüler karşısında bile bağımsız ve mücadeleye hazır olmak; ikincisi her şeyi toplumla birlikte yapmak; üçüncüsü de günübirlik çözümlerle yetinmek yerine öngörü sahibi olmaktır.

V

Küreselleşme, yalnızca ekonomik alanda değil, aynı zamanda sosyal alanda da bir geri dönüşü temsil etmektedir. Sosyal devletin erime süreci, kendisini en belirgin olarak eğitim, sağlık ve gelir (örgütlenme, işsizlik, sosyal güvenlik) alanlarında belli etmektedir.

Sosyal güvenlik sistemi, toplumsal yardımlaşma ve dayanışmanın örgütlenmesi ile ortaya çıkar. Her türlü örgütlenmeye karşı olan küreselleşme, onun karşısına bireysel (bireysel emeklilik, hayat sigortası, özel sağlık sigortası vb.) kurtuluş seçeneğini çıkarmıştır.

Herkese sağlık hedefi, ulusların 1852 yılından beri üretmeye çalıştıkları dünya sağlık hareketinin en önemli kazanımlarından biridir. Küreselleşme, bunun karşısına artık çağdışı kalmış bir tazminci (ve yalnızca parayı vereni kapsayan) sigorta modelini egemen kılmaya çalışmaktadır.

Para basma, yerini, dış borçlanmaya bırakmıştır. Bu süreçte, AKP’nin en büyük destekçisi, işsizlikten korkmuş; sosyal yardımlarla beslenen ve denize düşenin sarıldığı sosyal yardım “dal”ını bırakmak istemeyen, “bir işi olmayan”lar ve aileleridir.

Sosyal yardım o kadar yaygın ve koşullu sunulmaktadır ki, toplumun bir kesimi bunun bağımlısı olmuştur. En büyük korkusu, bunun kesilmesidir. Bu bağımlılık ilişkisi, Sosyal Yardımlaşma Dayanışma Vakfı, Yeşil Kart ve Yoksulluğun Azaltılması Projelerinin mimarı Dünya Bankası tarafından ustaca planlanmış ve uygulanmıştır. Böyle dış kaynaklı reçetelere “itaat” edenlere “itaat” eden geniş bir kitle yaratılmıştır.

Yaygın ve koşullu sosyal yardım bağımlıları ve ekonomik dalgalanmadan korkan “çıkar” eksenli düşünen geniş “itaatkar” yığınının yönlendirdiği ve her türlü örgütlenmenin ezildiği, bir ortamda, ulusal çıkarlardan ve demokrasiden söz etmeye olanak yoktur.

KAYNAKLAR:

• Adalet ve Kalkınma Partisi Seçim Beyannamesi, 2007 www.akparti.org.tr/secimbeyannamesi.asp
  60.Hükumet Programı, 2007 www.bbm.gov.tr
• Ali Tezel : “Yeni Emeklilik Kanunu da Fiyasko” www.haber7.com (19.10.2007)
• Fişek A.G. (1997) : “Sosyal Güvenliğin Yolu Refahtan mı Geçiyor”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Sayı 200, Haziran 1997.
• Fişek A.G. (2005) : “Küreselleşmenin Yakıtı : Beyin Göçü” Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı 81 Temmuz Ağustos 2005.
• Fişek Enstitüsü (2003) : Beyin Göçünden Beyin Gücüne, www.dagkecisi.com
• Cumhuriyet Gazetesi Emek Dünyası (Olcay Büyüktaş Akça) : “Emekliye Nefes Çok Görüldü” 18 Ekim 2007 Sayfa 7
• Türkiye İstatistik Kurumu – Merkez Bankası (2007) : Tüketici Eğilim Anketi www.tcmb.gov.tr/tuketanket/tuketicimainyeni.html
• Zabcı, Filiz Çulha (2003) : “Sosyal Riski Azaltma Projesi : Yoksulluğu Azaltmak mı, Zengini Yoksuldan Korumak mı?” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Sayı : 58-1, Ocak-Mart 2003.